تنوع جمعیتی ماهی خیاطه در حوضه جنوب غربی دریای خزر با استفاده از ویژگی های مورفولوژیک و نشانگر مولکولی

ماهی خیاطه (alburnoides eichwaldii) از جمله فراوانترین ماهی های رودخانه ای در حوضه جنوب غرب دریای خزر است. هدف از این مطالعه بررسی ساختار جمعیتی ماهی خیاطه در رودخانه های آستاراچای، لمیر، کرگان رود و چالوس بود. از این جهت 31 صفت ریخت سنجی سنتی، روش ریخت سنجی تراس با 14 نشانه، روش ریخت سنجی هندسی، 16 صفت شمارشی محاسبه و مطالعه مولکولی انجام شد. صفات مرفولوژیک و مولکولی 120 قطعه ماهی خیاطه از رودخانه های آستاراچای، لمیر، کرگان رود و چالوس(از هر رودخانه 30 قطعه) صید شده در مرداد 1389 مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل آماری، از آزمون ناپارامتری مقایسه میانگین و آزمون تحلیل عاملی، آنالیز تابع متمایزکننده و آنالیز تحلیلمتغیرهایکانونیاستفاده شد. بر اساس نشانگرهای مرفولوژیک 3 جمعیت جداسازی شد. در بین جمعیت ها 28 صفت ریخت سنجی، 67 فاصله تراس، 8 لندمارک و 15 صفت شمارشی تفاوت معنی دار مشاهده شد(p<0.05). به منظور انجام مطالعات مولکولی، استخراج دی.ان.ا. با استفاده از کیت بایوبیسیک ازقسمتیازبدنانجام گرفت و واکنش زنجیره ای پلیمراز بااستفادهازششجفتآغازگر ریزماهواره ctof-172، bl1-2b، cnab-030، llea-071 ،ca3 و z21908 دردمایالحاق °c 58-56 انجامشد. محصولات واکنش زنجیره ای پلیمراز رویژلاکریلامید??درصدالکتروفورزوبهروشنیتراتنقرهرنگ آمیزیشدو نتایجحاصلازآنهابااستفادهازنرمافزار های powermarker ver 3.0، popgene ver 3.2، ver 3.11arleguin، mega ver 4 و ntsys ver 2.02 آنالیزشد. در میان شش جایگاه چندشکل، نشانگر cnab-030در پایین ترین چندشکلی و نشانگر ca3 بالاترین چندشکلی را نشان داد. تعداد آلل مشاهده شده از 15/6 (آستاراچای) تا7 (کرگان رود) و تعداد آلل موثر از 3/4 (آستاراچای) تا 01/5 (کرگان رود) متغیر بود. ارزش میانگین محتوای اطلاعات چندشکلی برای تمامی مکان های ژنی 94/0 محاسبه شد. در میان شش جایگاه چندشکل، نشانگر cnab-030در پایین ترین چندشکلی و نشانگر ca3 بالاترین چندشکلی را نشان داد. هتروزایگوسیتی مورد انتظار از 77/0 (آستاراچای) تا 81/0 (کرگان رود) و هتروزایگوسیتی مشاهده شده از 98/0 در ایستگاه آستاراچای تا 00/1 در ایستگاه کرگان رود متغیر بود. آزمون تعادل هاردی- واینبرگ برای تمام مکان های ژنی در تمامرودخانه هانشان داد که شش نشانگر در جمعیت های مورد مطالعه به طور معنی داری از تعادل منحرف بودند (001/0p<). میانگین fst در بین ایستگاه های مورد مطالعه 07/0 محاسبه شد. میزان شباهت و فاصله ژنتیکی بین رودخانه ها به ترتیب از دامنه 77/0- 69/0 و 36/0- 24/0 به دست آمد. در مطالعه حاضر، تنوع ژنتیکی ماهی خیاطه بالا بود وتفاوت معنی داری در تنوع ژنتیکی بین رودخانه ها مشاهده شد، تفاوت ژنتیکی بین دو به دو رودخانه ها نیز معنی دار بود (05/0>p). بر اساس داده های مرفولوژی و مرفومتریک 3 جمعیت ماهی خیاطه از شمال ایران تعیین شد ولی مطالعات مولکولی 4 جمعیت از ماهی خیاطه را در رودخانه های مورد مطالعه شناسایی کرد. تفاوت ژنتیکی و ریختی بین رودخانه ها می تواند به دلیل فاصله جغرافیایی بین رودخانه ها و تاثیر شرایط زیستگاه ، شرایط فیزیکوشیمیایی آب و شرایط تغذیه ای باشد. جهت درک بهتر ساختارجمعیتی ماهی خیاطه مطالعه ساختار جمعیتی آن با استفاده ازدیگر نشانگرهای مولکولی و مطالعات بیولوژیکی واکولوژیکی توصیه می شود.